آکواهیدروسبز6- گیاه در آکواپونیک
از انتشارات سازمان جهانی کشاورزی یا فائو
مترجم: سید محمد رضا حمیدی
در این بخش تئوری و عملکردی که مورد نیاز می باشد تا تولید محصولات گیاهی در سیستم آکواپونیک به بهره برداری برسد مورد بحث قرار می گیرد. ابتدا بعضی از تفاوتهای عمده بین رشد محصولاتی که در خاک به عمل می آید با محصولاتی که در سیستم های بدون خاک رشد می کنند را مورد توجه و بررسی قرار می دهیم. متعاقب این روند بحث وگفتگو بر روی بیولوژی گیاه و تشریح ماده مغذی مورد نیاز آن است که یکی از مهمترین عامل و جنبه های برجسته برای بوجود آمدن سیستم های آکواپونیک می باشد. سپس خلاصه و کوته نوشتی در مورد توصیه هایی در مورد انتخاب گیاهانی که در سیستمهای آکواپونیک بخوبی رشد می کنند در قسمتی از این بخش ارایه می گردد. در قسمت انتهایی این بخش به سلامتی و شادابی گیاه یعنی روشهایی که باعث نشاط و سرزندگی گیاه می گردد و بعضی توصیه ها در مورد اینکه چگونه شرایطی بوجود آید تا گیاه به حداکثر رشد و نمو خود نائل گردد به بحث می پردازد.
دربسیاری از سیستمهای ریسک پذیر تجاری آکواپونیک، تولید سبزیجات و صیفیجات نسبت به ماهی سودآورتر می باشد. اما استثناعاتی هم وجود دارد و بعضی از کشاورزان از ماهی بخصوص ماهیهای قیمتی در آمد بیشتری کسب می کنند. تخمین زده می شود که واحدهای آکواپونیک تجاری که در کشورهای غربی مشغول کار می باشند قریب به 90% آنها در آمد عمده اشان از محصولات گیاهی باشد. یکی از دلایل مورد فوق نرخ برگشت سریع درآمد و سود حاصل از فروش سبزیجات نسبت به ماهی می باشد.
توضیحات اضافی و بیشتر در مورد تولید محصولات گیاهی آکواپونیک در بخش 8 و بخش ضمیمه آورده شده است. بخش 8 بر حسب فصل، دستورالعمل های به عمل آوری گیاهان در سیستم آکواپونیک مورد بحث قرار می گیرد و نیز تولید محصولات گیاهی در هر کدام از روشهای متفاوت هیدروپونیکی مورد بحث و بررسی قرار می گیرد(روش مدیا،ان اف تی و دیپ واتر کالچر)(MEDIA, NFT, DWC ). در ضمیمه 1 توضیحات تکنیکی در مورد پرورش 12 نوع از سبزیجات عامه پسند در آکواپونیک آورده شده است. ضمیمه 2 نیز شامل توضیحات و جداولی در مورد کنترل ارگانیکی آفات و بیماریها و نحوه مقابله با آنها می باشد.
6-1 تفاوت عمده بین محصولات خاکی و محصولات بدون خاک
تشابهات زیادی بین کشاورزی گیاهان پرورش یافته در خاک و محصولات پرورش یافته در سیستم های بدون خاک وجود دارد، بیولوژی گیاهی در هر دو حالت همیشه مشابه هم می باشد(تصاویر1-6 و 2-6 ). اما تحقیق در مورد تفاوتهای عمده بین محصولات خاکی و بدون خاک(جدول شماره 1-6) برای اینکه پل و ارتباطی را ایجاد کنیم تا شکاف بین عملکردهای سنتی پرورش گیاه در خاک و روشها و تکنیک های جدید و فنی محصولات بدون خاک را آشکاریا کم کنیم خالی از ارزش و اهمیت نمی باشد. معمولاً تفاوت در استفاده از کود و مصرف آب، توانایی در بکارگیری زمین های لم یزرع و بی حاصل و در نهایت تولید بیشتر و حاصلخیزی بهتر می باشد. بعلاوه در کشاورزی بدون خاک بخصوص به طور قابل ملاحظه ای از تعداد کارگران کاسته شده است. سرانجام در تکنیک های بدون خاک رشد و پرورش گیاهان مختلف در یک ناحیه بهتر از کشاورزی مبتنی بر خاک عمل می نماید.
درج تصاویر 1-6 و 2-6 در این محل
6-1-1 کود
خاصیت شیمیایی خاک بخصوص قابلیت ها و توانایی های آن که مربوط به مواد مغذی و نیز دینامیک و پویایی کودهای درون آن می باشد نسبتاً آن را بصورت مجموعه ای کامل و منظم در آورده است. هنگامی که بحث محصول بیشتر و پرورش و رشد بهتر آنها درخاک به میان می آید نیاز به کودها برای رسیدن به این هدف غایی نیز آشکار می گردد. اما کشاورزان نمی توانند بصورت کامل و لازم این مواد مغذی را در اختیار گیاهان قرار دهند، زیرا پروسس و روندها، واکنشها و فعل و انفعالات و ارتباطات پیچیده ای درون خاک مانند پروسه ها و تعاملات زنده و غیر زنده یا شیمیایی درون خاک انجام می گیرد که از کنترل آنها خارج می باشد. مقداراین فعل وانفعالات، توانایی، قدرت و قابلیت مواد مغذی که در اختیار ریشه قرار می گیرد را به نمایش می گذارد و یا تعیین می کند. از طرف دیگر در کشاورزی بدون خاک مواد مغذی در ظرفی جداگانه حل شده و مستقیماً در اختیار گیاهان قرار داده می شود و می توان ً بویژه با توجه به نیاز گیاه آنرا تهیه و یا ساختار آنرا تغییر داد. گیاهان در سیستم های بدون خاک درون مدیاها و یا واسطه های خنثی قرار می دهند که هیچگونه خاصیتی ندارند در نتیجه هیچ آسیبی به مواد مغذی درون سیستم وارد نمی کنند. این واسطه های رشد(مانند لیکا یا سنگریزه های آتشفشانی و غیره) آنطور که در خاک باعث تغییرات می گردند درون سیستم های بدون خاک هیچ گونه تغییری را ایجاد نمی نمایند. بعلاوه این مدیاها می توانند به عنوان ساپورت گیاهان را درون خود نگهداری کنند و نیز باعث جایگیری ریشه ها درون خود و نیز ایجاد خیسی و رطوبت بهتر ریشه ها شوند و هوا ی لازم را در اختیار آنان قرار دهند. علاوه براین در کشاورزی مبتنی برخاک یا سنتی ممکن است بعضی کودها باعث رشد و نمو و ازدیادعلفهای هرز شوند که این عمل می تواند دلیل کاهش عملکرد محصول به حساب آید و نیز باعث ایجاد نگرانی و آسیب به محیط زیست می گردند.
مدیریت هدفمند کود در کشاورزی بدون خاک دارای دو مزیت عمده و اساسی است. نخست این که مقدار بسیار کمتری از کودها در پروسه های شیمیایی، بیولوژیکی و یا فیزیکی از دست می روند. این کاهش مصرف کودها به طور مؤثری هزینه ها را هم کاهش می دهد. دوم اینکه تجمع مواد غذایی را می توان بصورت دقیق و درستی مدیریت کرد و براساس نیازمندی گیاهان در مراحل ویژه ای از رشد تنظیم نمود. این افزایش کنترل می تواند در حاصلخیزی و افزایش در کیفیت محصولات، بهبود حاصل نماید.
6-1-2 استفاده از آب(آب مصرفی)
آب مصرفی در سیستم های هیدروپونیک و اکواپونیک بسیار کمتر از سیستم های کشاورزی مبتنی بر خاک یا سنتی می باشد. آب در زمینهای کشارزی یا فرو رفته و در نتیجه هدر می رود و یا بخاطر اینکه آب در سطوح زیاد گسترش و پخش می گردد، تبخیر می شود و یا اینکه از طریق تعرق برگهای گیاه وارد جو می شود و یا اینکه بخاطر رشد علفهای هرز جذب آنان می شود. اما در کشاورزی بدون خاک، آب از طریق فقط محصولات جذب و مورد مصرف قرار می گیرد و از طریق برگها(تعرق) تبخیر می گردد. آب مصرفی قطعاً در حد اقل میزان ممکن خود مورد مصرف برای رشد گیاه قرار می گیرد و تنها مقدار جزئی و کمی از آن هدر می رود که آنهم بصورت تبخیر از سطح واسطه های رشد غیرخاکی یعنی سطوح سنگریزه ها و مدیاهای دیگر درون بستر رشد می باشد. بطورکلی یا من حیث المجموع سیستم های آکواپونیک فقط در حدود 10 درصد آب مورد نیاز جهت رشد گیاهان نسبت به همان مقدار گیاه در سیستم خاکی مصرف می کنند. به عبارت دیگرمصرف آب در واحدهای آکواپونیک 10 درصد مصرف سیستم های خاکی می باشد. بنابراین کشاورزی بدون خاک دارای پتانسیل و ارزش زیادی در مناطقی است که یا دارای کمبود آب می باشند و یا تهیه کردن آب گران تمام می شود.
6-1-3 استفاده از زمینهای لم یزرع یا بی آب و علف و غیر قابل کشت
این حقیقت باید مورد قبول واقع شود که در این سیستمها نیازی به خاک نمی باشد. متدهای کشاورزی بدون خاک می توانند در مناطق و زمینهایی مورد استفاده قرار گیرند که مزروعی و قابل کشت نمی باشند. یکی از مناطقی که مناسب و مقرون به صرفه برای تاًسیس سیستمهای آکواپونیک می باشد نواحی درون شهر و یا حومه های آن می باشد که تناقض و یا ارتباطی با کشاورزی سنتی پیدا نمی کند. سیستمهای آکواپونیک را می توان برروی زمینهای مسطح، زیرزمینها(با استفاده از نور مصنوعی)، و یا اینکه در پشت بام نصب کرد و گسترش داد. کشاورزی درون شهری از لحاظ هزینه های حمل و نقل نیز مقرون به صرفه می باشد، زیرا حمل و نقل محصولات پرورش یافته در شهر به نحو چشمگیری کاهش پیدا می کند، و کشاورزی درون شهری را می توان کشاورزی محلی طلقی کرد به نحوی که می تواند در زمره یک اقتصاد محلی و امنیت غذای محلی قرار گیرد. از دیگر مزیت ها و موارد استفاده و بهره گیری سیستم های آکواپونیک بکارگیری آن در نواحی و مناطقی است که امکان کشاورزی خاکی و سنتی در آنها وجود ندارد که از جمله آنها مناطقی می باشند که بینهایت خشک هستند( به عنوان مثال صحراها و دیگر نواحی بایر و لم یزرع و کم باران)، مناطقی که خاک بنهایت شور می باشد(مثلاً مصب یا دهانه رودخانه ها و جزایر مرجانی)، مناطقی که کیفیت خاک بخاطر مصرف زیاد و مکرر کودهای شیمیایی فرسوده و غیر قابل کشت شده و یا خاک بخاطر فرسایش و افزایش مواد معدنی در آن بطور کلی قابل کشت نمی باشد، مناطقی که زمین های مزروعی و قابل کشت در دسترس نمی باشد و یا نمی شود خریداری و یا اجاره نمود و یا خریداری و اجاره آنها هزینه بر و یا طبق قوانین املاک قابل استفاده برای کشاورزی نمی باشد. در سطح جهانی و یا از منظر جهانی و یا در سطح کل جهان زمین های غنی و قابل کشت مناسب برای کشاورزی در حال کاهش می باشند و سیستم های آکواپونیک یکی از روشهایی است که مردم را قادر می سازد تا در شرایط بحرانی و سخت غذای خودشان را در مناطقی که کشاورزی مبتنی برخاک و یا سنتی مشکل و یا امکان پذیر نمبی باشد، تهیه نمایند.
6-1-4 بهره وری و به ثمر رسیدن محصولات
بهترین و کارآمدترین واحدهای هیدروپونیک می توانند 25-20 درصد بیشتر از بهترین روشها و سیستمهای کشاورزی مبتنی برخاک محصول تولید و به بهره برداری نائل شوند. اما اطلاعاتی که از جانب بسیاری از متخصصان هیدروپونیک ارایه شده است اذعان می دارند که حاصلخیزی و بهره وری و تولید در سیستم های هیدروپونیک 5-2 برابر بیشتر از سیستم های خاکی می باشد. این نتیجه در صورتی کامل و فراگیر است که مدیریت جامع گلخانه ای که شامل تکنیک های گرانقیمت استریلیزه کردن و کوددهی اصولی به گیاهان است کاملاً رعایت گردد. اما بدون صرف این هزینه های سنگین با تکنیک های آکواپونیکی که در این کتاب شرح داده شده است می توان به همان نتیجه و مقدار محصولاتی که در هیدروپونیک بدست می آید نائل گردید و نیز می توان محصولاتی بسیار بیشتر و حاصلخیزتر از روشهای خاکی در این سیستم تولید نمود. دلیل عمده و مشخص این ادعا این حقیقت است که سیستمهای بدون خاک به کشاورز اجازه و این فرصت را در اختیارش قرار می دهند تا مدیریت بهتر و دقیق تری را در ارتباط با شرایط رشد و نمو گیاهان اعمال نماید و در آنها انگیزه و اطمینانی بوجود آورند تا به تعادل واقعی و عالی مواد مغذی نزدیک و نائل گردند که در چه محدوده زمانی چرخه آب و مواد مغذی باید تنظیم شود تا بهترین حالت تعادلی برای شادابی گیاه فراهم گردد، و نیز PH و درجه حرارت را می توانند به بهترین نحو ممکن دراین سیستم تنظیم نمایند. علاوه بر این در کشاورزی بدون خاک هیچ نوع رقابتی بین گیاهان و علفهای هرز در جهت جذب عناصر مواد معذی وجود ندارد و به گیاهان بخاطر کنترل شدید آفات و امراض هیچگونه آسیب و گزندی نمی رسد و در سلامت کامل به رشد خود ادامه می دهند.
6-1-5 کاهش کارهای یدی و سنگین
در کشاورزی بدون خاک نیازی به شخم زدن نمی باشد و نیز آماده کردن خاک، کوددهی و وجین کردن در این سیستم معنا و مفهومی ندارد. در مزرعه های بزرگ هدف غائی و نهایی پایین آوردن وابستگی و اتکا به ماشین آلات کشاورزی و نیز کم کردن مصرف سوخت های فسیلی می باشد. در مزرعه های کوچک کشاورزی هدف و علائق صاحبان این نوع مزارع بدست آوردن روشی ساده تر و نیز کاستن کارهای کارگری طاقت فرسا برای کشاورز می باشد، حال در نظر بگیرید که بویژه در واحدهای آکواپونیک می توان شرایطی بوجود آورد که با بالا قراردادن بستر رشد عملاً از خم شدن کارگران کشاورز جلوگیری کرد و در نتیجه از ایجاد شدن درد کمر در این سیستم خبری نیست. برداشت محصول نیز در مقایسه با کشاورزی مبتنی بر خاک پروسه و فرآیندی ساده می باشد و نیازی به تمیز کردن و زدودن گل و آلودگی از محصولات به عمل آمده نمی باشد. آکواپونیک برای هر نوع نسل، جنس، سن و نیز سطح توانایی انسانها مفید و مناسب می باشد.
6-1-6 پرورش گیاهان تک محصول ارگانیکی
بقیه مطالب این بخش ترجمه شده است، اما بخاطر مشغله فراوان طراحی این سایت و نیز تهیه مطالب متنوع برای درج در آن متاسفانه فرصتی برای تایپ بقیه آن فراهم نشده است ، لذا درصورتی که این مطالب مورد پسند واقع گردیده اعلام نمایید تا علی رغم وقت کم نسبت به تایپ و درج آن در این صفحه اقدام گردد
با تشکر و قدردانی از توجه شما
مدیریت سایت