ترجمه قسمتی از کتاب سیستم های مقیاس کوچک آکواپونیک سازمان جهانی فائو

مترجم : سید محمد رضا حمیدی

1-آشنایی با آکواپونیک

این بخش توضیح و توصیفی کامل است  از مفهوم آکواپونیک ،  تکنیکی که هیدروپونیک  و آکواکالچر را در یک سیستم ادغام کرده و گیاهان را در این سیستم آبزی پروری چرخشی مایع به نحوی مطلوب پرورش می دهد.(تصویر1-1 و2-1).
این بخش خلاصه ای از گزارشات و روایت هایی از توسعه و گسترش این سیستم پرورش گیاه ارگانیکی بدون خاک است  که توام با آبزی پروری می باشد. صرف نظر از اینکه چگونه این تکنیک ها با هم ادغام می شوند به توضیح و شرحی از آکواپونک خواهیم پرداخت که شامل بررسی ها و خلاصه ای از تاریخچه توسعه و گسترش آن نیز می باشد. روایتی از نکات قوت و ضعف محصولات غذایی به عمل آمده از طریق آکواپونیک عرضه خواهد شد و نیز مکانها و موقعیت ها و کلاً اوضاع و شرایطی  که این سیستم می تواند به نحوی مطلوب با آن وفق داده شود مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت. سرانجام شرح کوتاهی در مورد بهره گیری ها و نتایجی که امروزه می توان از این سیستمگرفت را ذکر خواهیم کرد.

تصویر 1-1 تیلاپیا در یک بشکه ماهی

تصویر2-1 رشد گیاهان در آکواپونیک

تصویر3-1 یک واحد یا دستگاه ساده هیدروپونیک

1-1هیدروپونیک و پرورش بدون خاک گیاهان

پرورش بدون خاک گیاهان متد و روشی است که بدون استفاده از خاک محصولات کشاورزی را پرورش می دهند. بجای استفاده از خاک از مدیا یا واسطه هایی استفاده می گردد که خنثی می باشند و هیچگونه اثری برروی گیاه ایجاد نمی نمایند. این مدیا یا واسطه ها گیاه را در خود نگاه می دارند و باعث اسحکام گیاه ونگه داشتن رطوبت محیط ریشه نیز می گردند. سیستم های آبیاری به این واسطه های رشد مرتبط شده و در نتیجه محلول مواد مغذی را در اختیار ریشه ها قرار می دهند. درواقع این محلول آنچه را که گیاه برای رشد به آن احتیاج دارد را دراختیار آن قرار می دهد. شاخص ترین روش های پرورش بدون خاک ، سیستم هیدروپونیک می باشد که می توان گیاه را هم داخل واسطه های جامد ویا ریشه ها را داخل فوم برروی سطح محلول غذایی درحالت شناور قرار داد. در سیستم هیدروپونیک روش ها و طرح های متعدد و متنوعی متداول است که هر کدام هدفی متفاوت را دنبال می کنند، اما در ساختار و ترکیب نهایی و ماهیت مشترک می باشند.
کشاورزی بدون خاک به این دلیل ابداع گردید تا بیماری ها و آفت های برآمده و حاصل از خاک را که در سطح وسیع به محصولات کشاورزی آسیب وارد می نماید را کاهش دهد. در واقع در سیستم هیدروپونیک می توان ازبیماریها و آفت های حاصل از خاک  که از تماس مستقیم گیاه و خاک بوجود می آید جلوگیری کرد، زیرا واسطه های بدون خاک را می توان استریلیزه و جهت رشد و پرورش گیاه دوباره مورد استفاده قرار داد. استفاده مجدد ازاین واسطه ها باعث بالا رفتن قابل توجه تولید یا محصول می گردد. بسیاری از این واسطه ها به نحو قابل توجه ای بهتر ازخاک عمل می کنند بویژه اینکه از نقطه نظر تحمل و نگهداری آب و اکسیژن ازتوان منحصر به فرد و مناسبی برخوردار می باشند. کشاورزان نیز توانسته اند کیفیت محصولاتشان را از طریق کنترل برروی عوامل و فاکتورهای مهم و حساس رشد گیاهان به نحوی عالی بالا ببرند. دستیابی آسان ریشه های گیاه به مواد مغذی به نحوی مطلوب و مناسب و نیز مدیریت هوشمندانه در کنترل زمان باعث بوجود آمدن محصولاتی با کیفیت و کمیت در حد بالایی می گردد. علاوه بر این اکثریت سیستم های پرورش بدون خاک گیاه در مقایسه با سیستم های خاکی نیاز بسیار اندکی به آب دارند، زیرا در این سیستم ها جریان آب و مواد غذایی  مورد نیاز بصورت بازچرخشی می باشد.
کشاورزی بدون خاک از جنبه های مهم و علمی مختلفی نظیر توسعه اقتصادی، تکنولوژیکی و تنوع در کشت و زرع یکی از بحث های داغ و مورد توجه این حیطه از علوم کشاورزی در طی 200 سال گذشته بوده است. بطور کلی در کشورهای توسعه یافته با آب و هوای معتدل تقاضا برای محصولات کشاورزی پرارزش خارج از فصل به نحو چشمگیری بالا رفته است،که این می تواند به دلیل افزایش تنوع و بالارفتن استانداردهای رفاه اجتماعی مردم باشد. این افزایش در تقاضا موجب گسترش بسیاری از انواع سیستم های تولیدی کشاورزی شده که عمدتاً هدف آن ازدیاد حجم و مقدارمحصولات در امتداد سیاست عرضه هرچه بیشتر آن در طول سال می باشد. درسیستم های کنترل شده نیز محصولات می توانند داخل خاک بخوبی رشد کنند. اگر چه ماندن در سطحی رقابتی و ایجاد تولید انبوه مستلزم رعایت قوانین سخت و شدید برای متعادل یا جبران نمودن هزینه های بالا  است و ایجاب می نماید که محیط پرورش گیاهان کاملاً کنترل شود. در نتیجه تغییروتبدیل تولید کشاورزی سنتی مبتنی برخاک به تولید و پرورش گیاهان در محیط بدون خاک با
هدف بالا بردن محصولات امری اجتناب ناپذیر است. این نیاز به تغیر حالت در کشاورزی از سیستم سنتی به سیستم بدون خاک به این دلایل است که خاک بخاطر سترن و استریلیزه شدن جهت از بین رفتن آفات گیاهی و عوامل بیماری زا، غیرقابل استفاده برای گیاه شده است و نیز بحث خستگی خاک مطرح می شود که دیگر خاک قادربه انجام وظایف خود به دلیل تنوع در کشت و تناوب در کاشت نخواهد بود و سیستم های بدون خاک کمک می کنند تا کشاورزی بر این مشکلات فائق آید.
حتی اگر تولید چشمگیردرحد بالا و قابل تعمق محصولات کشاورزی را دراین سیستم ها در مقایسه با سیستم های سنتی خاکی درنظر نگیریم، کشت بدون خاک گیاهان باز هم از نقطه نظراهمیت برتری دارد، زیرا در این سیستم ها آب بسیار کمتری مورد نیاز است و نیزکود کمتری استفاده می گردد که همین عوامل باعث می گردد سیستم های هیدروپونیک برتری خود را در مناطقی با زمینهای لم یزرع و بی حاصل هم که از نظرمحیطی و اقتصادی مقرون به صرفه نیست به اثبات برسانند. تعدیل و آماده ساختن مکرر خاک ، سیستم های هیدروپونیک را بصورت یک راه حل و یا جایگزینی اجتناب ناپذیر در مناطق و زمین هایی که مناسب برای کشت و زرع نیستند در آورده است.  کشاورزی بدون خاک را می توان بصورت گسترده ای در مناطق لم یزرع رواج داد. حتی آنها را در نواحی و مناطق نمکزار و اطراف وحومه های شهرها نیز گسترش داد ، یعنی مکان هایی که رقابت بر سر زمین و آب به حد نهایی خود رسیده و نیز در محیط هایی که دارای شرایط آب و هوایی مناسبی نمی باشند و به عمل آوردن این مراتب مستلزم پدید آوردن سیستم های پیشرفته ای است که بتوانند به سطح بالایی از تولید نائل گردند. تولید درحد بالا در فضاها و نواحی با وسعت کم ،کشاورزی بدون خاک را بصورت سیستمی جذاب و مورد توجه قرار داده است که موجب بالا رفتن امنیت غذایی مردم شده و نیز باعث توسعه سیستم هایی با بستر رشد و سطح زیر کشت کم اما تولید و بهره وری در سطح بالا و گسترده شده است.
دلیل اینکه کشاورزی سنتی به طرف کشاورزی بدون خاک سوق داده می شود و روز به روز گسترش پیدا می کند چهار عامل اصلی است: یکی اینکه دراین سیستم ها امراضی که منشاء آنها خاک می باشد و نیز عوامل مضر ناشی از سترن و ضدعفونی شدن محیط خاک وجود ندارد ، دیگر اینکه شرایط مناسب و عالی بوجود آمده در محیط رشد که همراه با مهارت های تکنیکی می باشد نیازها و احتیاجات گیاه را در بهترین حالت ممکن برآورده می نماید که منجربه افزایش تولید نهایی می گردد و نیز باعث به حداقل رسیدن موثر مصرف آب و کود نیز می گردد. درضمن احتمال توسعه کشاورزی در مناطقی که برای کشت و زرع مناسب نمی باشند و از فقرخاک رنج می برند به نحو چشمگیری افزایش خواهد داد. علاوه براین افزایش تقاضا برای محصولاتی که بدون کودها و سموم شیمیایی به عمل می آیند و بیشتر از عملکردها و روش های ارگانیک بهره می گیرند باعث شده است که تحقیقات گسترده ای درزمینه روش های طبیعی و ارگانیک بدون استفاده از خاک صورت گیرد. در بخش1-6 دراین مورد بیشتر به بخث و بررسی خواهیم پرداخت.           یکی از امیدها ، هدف ها یا علایق بزرگ کشاورزی مدرن امروزی برای دستیابی   یا رسیدن به تولید ارگانیک محصولات تکیه و اطمینان بر کودهای شیمیایی است. این محلول های غذایی گران هستند و دستیابی به منابع آنها بسیار سخت است و منابع اولیه وعوارض تولید آنها در واحد های تولیدی اثرات زیانبار شدیدی بر محیط زیست وارد می کند ودر نتیجه باعث صدور و انتشار گاز دی اکسد کربن(co2 ) می گردد. بعلاوه منابع بسیاری از این مواد مغذی مهم و حیاتی با آهنگی سریع درحال به اتمام رسیدن یا تهی شدن می باشد که پیش بینی می شود در طی چند دهه آینده کمبود آن در کل جهان بطور محسوسی مشاهده شود.هیدروپونیک ار نقطه نظرصرفه جویی در آب و مواد غذایی مورد نیاز گیاه نسبت به سیستم خاکی کشاورزی از اهمیت ویژه ای برخوردار است ، اما مدیریت آن بسیار پیچیده و بغرنج می باشد ونیاز به تکنولوژی و داده های کاملاً فنی و متفاوتی هنگام وارد شدن دراین حیطه بخصوص زمان تاًسیس آن می باشد. نیاز به الکتریسته یا برق جهت به چرخش درآوردن محلول غذایی و نیز تولید اکسیژن از ضروریات این سیستم می باشد ، اما هیچ نیازی به سوخت های فسیلی ونیز شخم زدن خاک نمی باشد و نیز احتیاجی به انرژی زیادی جهت بکارانداختن تلمبه های بزرگ و غول آسا جهت بالا کشیدن حجم عظیمی آب از درون سفره های زیرزمینی جهت آبیاری ندارد ونیز نیازی به صرف انرژی اضافی برای وجین و یا علف چینی نیست. درضمن نظم و آرامش مواد ارگانیکی خاک را هنگام عملکرهای شدید که در سیستم های خاکی معمول است مختل نمی کند. هزینه های درحد پایین ، مصالح و مواد تشکیل دهنده اولیه ساده و صرفه جویی در برق و انرژی و نیز اطلاعات و داده های قابل فهم و آسان ، همگی عواملی هستند که سیستم آکواپونیک را در ردیف سیستمی ایده آل و منحصر به فرد قرار می دهند. در ضمن دراین سیستم کودهای شیمیایی به طور شگفت آور ومعقولی حذف گردیده اند.

1-2  آکواکالچر یا  آبزی پروری

آکواکالچر پرورش در اسارت ماهی ها و دیگر آبزیان می باشد که به نحوی شایسته در شرایطی همزیستانه با انواع گیاهان در یک محیط بسته کنترل شده به رشد و نمو خود ادامه می دهند. بسیاری ازانواع آبزیان بخصوص ماهی ها ، سخت پوستان و نرم تنان دراین سیستم به همراه گیاهان آبزی و جلبک ها پرورش داده شده اند. متدها و روشهای تولیدی آکواکالچردر مناطق مختلف کره زمین توسعه پیدا کرده اند و خود را با شرایط ویژه محیطی و آب و هوایی دراین  نواحی آداپته و به نحوی مطلوب تطبیق داده اند. چهارروش دراین حیطه طبقه بندی شده است که عبارتند از:  سیستم پرورش جریان باز( به عنوان مثال درون قفس ها و محفظه های خطی).   سیستم پرورش در استخر یا آبگیر.  سیستم جریانی یا عبوری که آب  از مخزن ماهی عبور داده می شود و در نهایت سیستم بازچرخشی یا:
Recirculating Aquaculture System (RAS ).  در یک سیستم بازچرخشی آبزی پروری یا RAS ( تصویر4-1) آب درون سیستم مرتباً درحال چرخش می باشد و بعد از پروسه فیلتر و یا پالایش شدن مجدداً مورد استفاده ماهیان قرار می گیرد. سیستم بازچرخشی آبزی پروری(RAS ) ارزانترین این سیستم های تولیدی نیست و به سرمایه گذاری در سطح بالایی نیازمند است و نیز هزینه های مدیریت و انرژی آن زیاد می باشد اما به نحو قابل ملاحظه ای باعث بالا رفتن تولید در هر واحد شده و تکنولوژی بکاررفته در آن باعث پایین آمدن مصرف آب مورد استفاده در پرورش ماهیان گردیده است. روش آر.ای.اس متدی است کاربردی درجهت توسعه و گسترش سیستم های ترکیبی آبزی پروری کشاورزی زیرا می توان از پسماندها و تجمع مواد مغذی حاصل از سوخت و سازهای درونی این سیستم جهت برطرف کردن نیاز غذایی گیاهان مورد استفاده قرار داد. آکواپونیک ضمن استفاده از ساختار سودمند و مزایای مواد مغذی تولید شده به روش بازچرخشی پرورش آبزیان یا آر.ای . اس توسعه یافته و پا به عرضه وجود گذاشته و درردیف نخست یک سیستم ساخته شده مناسب و هنرمندانه توسط انسان قرار دارد.

تصویر 4-1 روش بازچرخشی آبزی پروری

        آبزی پروری به تدریج درحال تبدیل شدن به یکی از مهمترین منابع تولید پروتئین در جهان میباشد. در حقیقت آبزی پروری یا پرورش ماهی جوابگوی احتیاجات غذایی نیمی از مردم کره زمین می باشد. برای نخستین باردر سال 2012 حجم ماهیان پرورشی در این سیستم با حجم و مقدار ماهیان صید شده از دریا برابر و در یک سطح قرار گرفتند. سیستم آبزی پروری این استعداد و پتانسیل را دارد که فشار وارد آمده بر شرکت های شیلاتی یا صیادی جهان را کم کرده و به طرز معقولانه و چشمگیری آن قسمت از تولید سیستم های پرورش حیوانات اهلی خاکزی که بصورت غیر طبیعی پرورش  داده می شوند و در حال حاضرقسمت عمده پروتئین  مورد نیاز جوامع انسانی را تاًمین می کنند را کاهش یا تحت تاًثیر قرار دهد. دوجنبه یا مورد از سیستم آبزی پروری ممکن است بیشتر برجسته و مورد توجه قرار گرفته باشد تا این سیستم را در ردیف سیستم های طبیعی و ارگانیک قراردهد. یکی اینکه مسئله عمده و مهم این سیستم تصفیه و به عمل آوری فاضلاب پراز مواد مغذی آن می باشد که به عنوان پساب سیستم های آبزی پروری قلمداد می گردد. با توجه به مقررات زیست محیطی که بوسیله هر یک ار کشورها وضع می گردد باید پسماند ماهی ها تصفیه شود ، اما این پساب ها که منبعی غنی و سرشار از مواد مغذی نیز می باشد را در اطراف محیط های تولیدی تخلیه می کنند که هم باعث بالا رفتن هزینه ها می شود و هم اینکه از نقطه نظر زیست محیطی خطرناک و زیان آور می باشد.     در صورتی که این پسماندها تصفیه نگردند و وارد محیط زیست از جمله آب های زیرزمینی و یا رودخانه ها گردند که سر انجام وارد دریا می شوند باعث آلودگی سواحل شده و حتی بر جلبک ها اثر گذاشته ونیز بررشد کلنی های مرجانی ، آب سنگها و صخره های مرجانی هم تاًثیر گذاشته و آنها را آلوده و سمی می نمایند. بطور کلی از دیدگاه اقتصادی و زیستی خسارت جبران ناپذیری به محیط پیرامونی وارد می کنند. پرورش گیاهان در محدوده و محل های تخلیه این فاضلاب ها یکی از راهکارهایی است که از رها شدن و تولید آلودگی این پسماندها در محیط زیست جلوگیری می کند و حتی سود و نفع اقتصادی هم با رشد محصولات کشاورزی دراین محیط ها به ارمغان می آورد که البته می توان توسط جریانهای آبیاری و مرطوب نمودن زمین های کشاورزی و دیگر تکنیک ها به این هدف نائل گشت. یکی دیگر از مواردی که می توان این سیستم را در قلمرو روش های ارگانیک و طبیعی قلمداد کرد این است که گوشت ارگانیک و طبیعی ماهی ارتباط تنگاتنگی با نحوه غذا دهی به آنها دارد. از دید و نقصه نظر زیست محیطی موادی که  درجایی زائد و بی مصرف میباشند می توانند درجایی دیگرمورد استفاده قرار گیرند و باعث شکوفایی گردند. درحقیقت پتانسیل تجدید پذیری و مفید واقع شدن در طبیعت را درنهان خود حفظ کرده اند. در ضمن از دیدگاهی دیگرمواد موجود در پسماندهای این سیستم های پرورش ماهی یکی از موارد مهم قابل بحث درابقا و حفظ آنها درآینده می باشد. یکی از هدفهای عمده و مهم به نگارش درآمدن و به طبع آراسته شدن این کتاب یا نوشتار توجیه این مطلب است که پسماندهای سیستم های پرورش ماهی یا آبزی پروری بسیار ارزشمند و قابل استفاده هستند که محصولاتی با ارزش افروده ایجاد می نمایند و تولید را نیز افزایش می دهند. در بخش2-1-9 بحث خوراک ماهی ها و به حداقل رساندن ضایع شدن آن ونیز پسماند آنها مورد بررسی بیشتر قرار خواهد گرفت.

1-3 آکواپونیک

  آکواپونیک ترکیبی است از سیستم آبزی پروری چرخشی و هیدروپونیک در یک سیستم تولیدی. در یک واحد آکواپونیک آب از تانک ماهی پس از عبور از فیلترها و بسترهای رشد دوباره به تانک ماهی برمی گردد(تصویر5-1). در داخل فیلترها پساب ماهی از آب زدوده می شود ، ابتدا این پساب از داخل فیلتر مکانیکی(کلاریفایر) عبورداده می شود که مواد جامد درون آن را حذف می کند ، سپس از داخل یک بیوفیلتر یا فیلتر زیستی عبور داده می شود که پس از پروسس یا به عمل آوری مواد محلول در آب دوباره به تانک ماهی باز می گردد. فیلتر زیستی محلی است که امونیاک که برای ماهی سمی می باشد به یک ماده مغذی به نام نیترات تبدیل می شود که ماده ای است که بهتر و بیشتر قابل جذب از طریق ریشه های گیاه می باشد. به این پروسس یا عملکرد نیتروژن زایی می گویند.
هنگامی که این محلول( که شامل نیترات و دیگرمواد مغذی است) از بستررشد عبور می کند ، ریشه گیاهان این مواد غذایی را جذب می نمایند و سرانجام آب پاک و پالایش شده دوباره به تانک ماهی ها باز می گردد. این عملکرد یا پروسس شرایطی همزیستانه را برای رشد بهتر ماهیان ، گیاهان و باکتری ها فراهم می کند که با همکاری یکدیگر محیطی سالم را بوجود می آورند که درنهایت باعث بالانس و متعادل نمودن سیستم نیز می گردد.
در سیستم آکواپونیک پساب قسمت آبزی پروری(آکواکالچر) به بستر رشد گیاه هدایت می شود و به محیط زیست اطراف وارد نشده و آنرا آلوده نمی سازد. همزمان با عبور پساب از داخل بستر رشد مواد مغذی مورد نیازدراختیار گیاه قرار می گیرد که منبعی سرشاراز مواد ارگانیک می باشد که نه تنها هیج هزینه ای به بار نمی آورد بلکه عاری از هرگونه مواد شیمیایی می باشد. این روند ترکیبی یا یکپارچگی باعث می گردد تا بعضی از عوامل غیرارگانیک سیستم آبزی پروری و هیدروپونیک بطور جداگانه ای حذف شوند. صرف نظر از سود و بهره ای که می توان از این ترکیب و یکپارچگی کسب نمود ، آکواپونیک نشان داده است که تولید گیاهان و ماهیان دراین سیستم ترکیبی مشابه عملکرد جداگانه هیدروپونیک و آبزی پروری چرخشی است ، این بدین معنی است که آکواپونیک به تنهایی وظیفه هردوسیستم را انجام می دهد. علاوه براین، این سیستم ثابت نموده است که می تواند پربارترو پرمحصول ترو از جنبه اقتصادی قابل قبول ومقرون به صرفه ترباشد ، بخصوص تا جایی که می تواند در مناطقی رواج و گشترش پیدا کند که حتی فضا ، زمین و آب کم و محدود می باشد.  درعین حال سیستم آکواپونیک سیستمی پیچیده است و نیازبه محاسبه دقیق و هزینه های حساب شده واساسی جهت راه اندازی اولیه دارد. تولید بیشتر ودر نتیجه رسیدن به سود معقول مستلزم جبران هزینه های در حد بالای سرمایه گذاری درسیستم های بزرگ تجاری این نوع واحد ترکیبی می باشد. قبل ازاینکه وارد و یا درگیر ساخت واحدهای گران و بزرگ شوید باید نقشه ای حرفه ای تدوین کرده و از جنبه اقتصادی آنرا مورد بررسی دقیق قرار دهید ، درضمن محیط را هم مورد ارزیابی قراردهید و حنبه های اجتماعی ، تدارکاتی و سازماندهی آنرا نیز بدقت مورد واکاهی قرار دهید.
درعین حال که تولید ماهی و سبزیجات عینی ترین و آشکارترین حاصل و نتیجه این سیستم یکپارچه می باشد ، نباید فراموش کنیم که آکواپونیک مدیریت سیستمی زیستی و کامل است که سه گروه موجود زنده یعنی ماهی ، گیاه و باکتری در آن زندگی می کنند.

تصویر5-1 یک واحد ساده آکواپونیک

1-4 عملکرد یا کاربرد آکواپونیک

آکواپونیک  ترکیب یا آمیزه ای از دو سیستم پربار و سودمند  در زمینه و حیطه مخصوص به خودشان می باشد. در سیستم های آبزی پروری بازچرخشی و هیدروپونیک نه تنها هدف رسیدن به تولید انبوه می باشد ، بلکه استفاده بهینه از زمین و آب ، روش های ساده کنترل آلودگی ، فاکتورهای توسعه و مدیریت حاصلخیزی و ثمردهی بیشتر، کیفیت در حد بالای محصولات و ایجاد سلامت و تأمین منحصر به فرد امنیت غذایی از دیگر اهداف مهم آن می باشد. درضمن در زمینه های ذکر شده فوق تجربیات فراوان و گسترده ای هم تاکنون در کل جهان بدست آمده است (کادرتوضیحی شماره 1). قابل ذکر است که در نگاه اولیه سیستم های آکواپونیک می توانند بیش از انداره پیچیده وپرهزینه باشند و نیازمند کسب و دانستن اطلاعاتی منسجم و با ثبات و قابل دسترس و استناد می باشند

کادر توضیحی شماره 1

کادر توضیحی شماره 2

آکواپونیک تکنیکی است که برای خود حایگاهی در گستره پهناورمفهوم و کانتکس واژه ارگانیک و عبارت دوستارطبیعت در حیطه کشاورزی دست و پا کرده و ازهمه مهمتر اینکه وارد محدوده کاری وشغلی خانواده ها شده تا از مزایا و بهره های فراوان آن برخوردارگردند. با تشریک مساعی ، همکاری و پشتیبانی این سیستم می توان ماهیان و گیاهان ارگانیک همسان با طبیعت را حتی درمناطقی پرورش داد که از فقر خاک رنج می برند و ترویج کشاورزی در آن مکانها مشکل ویا غیر ممکن است. همسان و همسو بودن آکواپونیک با طبیعتت با خود پویایی اجتماعی ، اقتصادی و محیطی بهتر را به ازمغان خواهد آورد. از جنبه اقتصادی این سیستم ها در وهله اول نیاز به سرمایه گذاری در حد بالا و کلان دارند ، اما پس ازمدتی هزینه ها کاهش پیدا کرده و سرانجام برگشت داده می شود ، زیرا دراین سیستم دو نوع محصول تولید می شود که یکی ماهی است و دیگری گیاه که کاررسیدن به سود و منفعت را آسانتر می کند. از لحاظ زیست محیطی آکواپونیک برخلاف آکواکالچرمحیط را آلوده نمی کند و پسماندهای حاصل ازآبزی پروری را بجای جاری کردن در محیط اطراف خود که نتیجه آن آلوده نمودن آبخیزها می شود ، دوباره آنرا درسیستم جاری و به چرخش در می آورد. که این به این معنی است که آکواپونیک مدیریت کنترل و صرفه جویی آب و تولید محصول بیشتررا به نحو احسن در دستورکار خود قرار داده است. آکواپونیک هیچ نوع وابستگی به کودهای شیمیایی و نیز سموم شیمیایی جهت کنترل آفات ندارد ، زیرا گیاهان و ماهیان آنقدر قوی بنیه می شوند که می توانند در برابر آلودگی ها به بهترین وجه مقابله و ایستادگی کنند. ازنقطه نظر اجتماعی آکواپونیک می تواند کیفیت زندگی اجتماعی را ارتقاء و بهبود بخشد ، زیرا محصولاتی می توان توسط این سیستم تولید نمود که ریشه در تاریخ و آداب و رسوم فرهنگی و محلی هر منطقه داشته باشد. از طرف دیگر می تواند سیاست و استراتژی امنیت غذایی و تلفیق آن با زندگی را به نحوی به مرحله اجرا در آورد که رعایای فقیر و بدون زمین و نیز کشاورزان کم درآمد را زیر پوشش خود قرار دهد تا بتوانند به آسانی به بهره وری نزدیک شوند. تولید غذا یا محصول محلی که به آسانی در اختیار و دسترس بازار محلی قرار خواهد گرفت ونیز کسب مهارتها ، ابزار ارزشمندی هستند که زنان ، بخصوص زنان سرپرست خانوار را در کشورهای درحال توسعه قادر می سازد که امنیت غذایی خود و خانواده خود را تأمین نمایند و خود را از قید و بند بیکاری و رکود رهایی بخشند. و نیز آکواپونیک قادر خواهد بود بنیانی برای بالا رفتن در حد مطلوب شاخص های اقتصادی و اجتماعی در کشورهای درحال توسعه باشد. پروتئین با منشاء آبزیان ، نیاز و لازمه رژیم غذایی بسیاری از مردم کره زمین می باشد ، زیرا پروتئین حاصل از محصولات کشاورزی به تنهایی نمی تواند نیازهای غذایی انسان را تأمین نماید.

آکواپونیک بیشتر در جاها و مکانهایی مناسب است که زمین گران است و آب کم یا دسترسی به آن مشکل می باشد و نیز خاک ضعیف و یا قدرت خود را از دست داده است. بیابان ها  و نواحی لم یزرع و بی حاصل ، جزایر شنی و ماسه ای و باغهای شهری در شمار مکانهایی هستند که مناسب تأسیس سیستم های آکواپونیک می باشند ، زیرا دراین سیستم میزان مصرف آب در پایین ترین حد مطلق و قطعی خود نسبت به سیستم های دیگرکشاورزی می باشد. هیچ نیازی به خاک نمی باشد و بحران ها و مشکلاتی از قبیل تراکم و فشردگی خاک ، آلودگی خاک ، شوربودن خاک و سرانجام خستگی خاک هیچ گونه موضوعیتی در سیستم آکواپونیک ندارد. بعلاوه در مناطق شهری و حومه های شهریعنی مناطی که زمین درآنجاها محدود و کم می باشد و فراهم کردن زمینهای وسیع برای کشاورزی مشکل می باشد ، می توان از سیستم آکواپونیک به نحوی مطلوب استفاده کرد که دراین مکانهای محدود و کوچک می توان با استفاده از تراکم و نزدیکی کاشت گیاهان درکنار یکدیگر که از مزایای این سیستم می باشد حداکثر استفاده را از محدودیت مکان داشت که این موضوع می تواند کشت متراکم محصولات کشاورزی برروی مناطقی همچون پشت بام ها و بالکن های کوچک ، پاسیوها و داخل محدوده های دیگر را نیز رونق داد.

البته باید در نظر داشت که این تکنیک ممکن است پیچیده و فنی باشد و در بیشتر واحدهای کوچک نباید انتظار داشت که کلیه مواد غذایی روزانه خانوار را تأمین نماید. سیستم های آکواپونیک گران هستند و گردانندگان و صاحبان آنها باید یک سیستم ترکیبی کامل آبزی پروری و هیدروپونیک را تأسیس نمایند و این مرحله یکی از مهمترین عواملی است که در ابتدای تأسیس یک سیستم آکواپونیک باید مد نظر قرار گیرد. علاوه براین مدیریت موفق نیازمند دارا بودن اطلاعاتی جامع و فراگیراست و باید توانایی و نگهداری از سه گروه متفاوت موجود زنده درگیر دراین سیستم را داشته باشد. کیفیت آب باید دقیقاً ارزیابی و اندازه گیری شود. مهارتهای فنی و تکنیکی برای ساخت ونصب سیستم لازم است که مهمترین آنها لوله کشی و سیم کشی(برق کشی) می باشد. آکواپونیک در مناطقی که زمین و خاکهای غنی در دسترس باشد و فضا و آب کافی هم قابل فراهم باشد ممکن است غیرعملی و مقرون به صرفه نباشد. مالکان بزرگ زمین های کشاورزی به احتمال قریب به یقین با دیدی منفی به این سیستم برخورد و آن را کاملاً پیچیده قلمداد می کنند و اذعان می دارند این محصولاتی که دراین سیستم قابل تولید است بدون هیچ دردسری مستقیماً قابل رشد و پرورش درون خاک هم می باشند. بنابراین دیدگاه ونظریه آکواپونیک بصورت یک سرگرمی گرانقیمت قلمداد می گردد تا سیستمی که بتواند سود و منفعت خود را به انسانهای کم درآمد ارزانی و ارایه نماید. بعلاوه سیستم های آکواپونیک همواره نیازمند به یک سری از اطلاعات به روزو لحظه ای می باشند. برای تمام سیستم های آکواپونیک جریان برق از ضروریات است که در بخش های قبلی هم به آن اشاره شد ودر دسترس نبودن شبکه ونیز شبکه فشار قوی، سیستم های بزرگ آکواپونیک را به یک سیستم ناکارآمد در بعضی مناطق تبدیل می کند. خوراک ماهی بصورت مرتب باید ابتیاع گردد و نیز دسترسی به نوزاد ماهی ،دانه ، نشاء وبذرگیاه از ضروریات می باشد. هزینه این ورودی های سیستم می تواند از طریقی مثلاً ایجاد پانل های خورشیدی، تولید و یا تهیه خوراک ماهی و ترویج و تکثیرنشاء گیاهان در همان محل کاهش پیدا کند، اما تمام این موارد مستلزم داشتن اطلاعات کافی در این زمینه ها می باشد و نیز لازم است که وقت ومدیریت صحیح و کافی به آن اختصاص داده شود. سرانجام با تمام این اوصاف ممکن است صرف وقت و زمان زیاد برای راه اندازی یک سیستم کوچک آکواپونیک جهت رسیدن به سود، بی حاصل و از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه نباشد.

گفته می شود سیستم های واقعی آکواپونیک دریک گستره شرط و شروط اداره می شود، و واحدهای آکواپونیک وابسته به سطح مهارتها و علاقه و استعداد بسیاری از کشاورزان در گیر در این حیطه می باشد. تنوع و گوناگونی وسیع و گسترده ای در طراحی سیستم های آکواپونیک وجود دارد که از طراحی های تکنیکی در حد بالا و پیشرفته  شروع می شود و تا طرح ها و تکنیک های سطح پایین خاتمه می یابد و نیز قیمت ها و هزینه های آن هم از گرانترین و پرهزینه ترین آنها شروع و به ارزانترین و قابل قبول ترین آنها منجر می گردد. آکواپونیک سیستمی کاملاً انطباق پذیر است و می تواند با ابزار و وسایل و اطلاعاتی محلی که در پیرامون و محدوده آن وجود دارد طراحی، ساخته و توسعه پیدا کند و نیز می تواند خود را با فرهنگ و شرایط پیرامونی تطبیق دهد. این سیستم وابسته به تلاش و خلاقیت های شخص یا افراد با استعداد وعلاقمندی است که با شوق و اشتیاق خاصی در این زمینه شروع به کار کرده و آن را به سطحی از ثبات و پایداری هدایت می کنند. اطلاعات و دستورالعمل های قابل اطمینان و قابل توجه زیادی در این زمینه وجود دارد که از طریق کتابها و مقالات و رسانه های علمی دیجیتالی و اینترنت بصورت آنلاین یا روزآمد به نحوی گسترده ارائه می گردد. درضمن رشته های آموزش فنی وتکنیکی در حیطه گسترش صنعت کشاورزی در مؤسسات علمی و مشاوره ای تخصصی دراین رابطه دایرگردیده است. آکواپونیک سیستمی ترکیبی است به این معنی که در آن هزینه وسود بصورتی برجسته با هم ادغام شده است. موفقیت و پیشرفت زمانی به دست می آید که گیاهان و ماهیانی که در این سیستم پرورش داده می شوند با محیط و طبیعت محل استقرارآن تطیق و سازگاری کامل داشته باشند و این به این معنی است که رسیدن به این نتیجه پویا بسیارفراتر از پرورش جداگانه آنها در سیستم های هیدروپونیک و آکواکالچر می باشد. بنابراین آکواپونیک را باید در حیطه و محدودیتی قرار داد که وابسته محیط پیرامونی آن است وبه این نحوکه باید از کلیه امکانات محلی و پیرامونی به صورتی مطلوب برای رسیدن به نتیجه نهایی معقولانه و اندیشمندانه استفاده لازم صورت گیرد.

1-5 خلاصه ای از تاریخچه آکواپونیک مدرن

پدید آمدن ایده استفاده از ضایعات ماهیها به عنوان کودی مقوی و سرشار از مواد مغذی برای گیاهان به هزاران سال قبل  برمی گردد که همزمان با بوجود آمدن تمدن های اولیه ، هم در آسیا وهم در امریکای جنوبی مورد استفاده قرار می گرفتند. بخاطرتلاش مؤسسات پیشگامی نظیرمؤسسه کیمیاگران جدید( New Alchemy Institute ) و دیگرمؤسسات آکادمیک و علمی دیگری در امریکای شمالی و اروپا در دهه 1970 و تحقیقاتی که در دهه های اخیر صورت گرفته ، فرم پایه و اصلی آکواپونیک به شکل مدرن وامروزی خود به عنوان سیستمی درجهت تولید وعرضه محصولات غذایی جدید پا به عرصه وجود گذاشت. قبل از دهه 1980 یعنی قبل از اینکه پیشرفت تکنیکی چشمگیری دراین زمینه صورت گیرد ، ادغام و ترکیب هیدروپونیک در سطح وپایه ای محدود و ابتدائی شروع شده بود. مثال بارز پیشرفت در طراحی این سیستم دهه های 1980و1990 می باشد که فیلترهای زیستی ابداع و نسبت بین تعداد ماهیان و گیاهان تعیین و مشخص گردید ، که منجربه پدیدآمدن سیستم های بسته ای شد که اجازه می داد چرخش آب و مواد غذایی به نحو مطلوب و مؤثری در بستر رشد گیاهان به جریان افتد و باعث شکوفایی آنان گردد. درمورد سیستم های اولیه آکواپونیک ، دردانشگاه ایالت کارولینای شمالی(ایالات متحده امریکا) تحقیقی انجام گرفت و ثابت و آشکار نمود که میزان مصرف آب در سیستم های ترکیبی فقط 5 درصد استخرهایی است که در آن تلاپیا پرورش می دهند. رسیدن به این حد از رشد و توسعه درمقایسه با سیستم های خلاق و ابتکاری و مبتکرانه دیگر، ادغام متناسب و هوشمندانه دو سیستم هیدروپونیک و آکواکالچر(سیستم آبزی پروری) را به نحو شایسته ای در ردیف اول این خلاقیت ها قرار داد تا آنجا که این سیستم را کاندید و نماینده ای موفق جهت پرورش و تولید ماهی و سبزیجات بویژه در مناطقی با زمین های بی حاصل و کم آب درآورده است. اگر چه از دهه 1980 آکواپونیک پا به عرصه وجود گذاشت و مورد استفاده قرارگرفت، اما هنوز به عنوان یک روش یا متد جدید تولید محصولات غذایی قلمداد می گردد که تا کنون تحقیقات زیاد و کافی در مورد آن صورت نگرفته و افراد و مراکز حرفه ای و علمی محدودی در سراسر جهان با دقت و تعمق درحال تحقیق و کسب تجربه برروی آن می باشند. جیمزراکاسی (James Rakocy ) یکی از پیشگامان و مدیران صنعتی است که ضمن کاردر دانشگاه جزایر ویرجین  (The University Of The Virgin Island) درایالات متحده امریکا به تحقیق و توسعه این سیستم مشغول گردید. او میزان وتعادل اکوسیستمی تعداد ماهی و گیاه را که از اهمیت بالایی برخوردار است مورد محاسبه وبررسی دقیق قرارداد تا تولید هم ماهیان و هم گیاهان بالا رود. در استرالیا ویلسون لنارد (Wilson Lenard ) به کلید ورمزمحاسبه نحوه تولید دردیگر سیستم ها ی مختلف آکواپونیک دست پیدا کرد. درآلبرتای کانادا تحقیقی توسط نیک ساویداو(Nick Savidov ) در مدت دوسال برروی این سیستم نشان داد که تولید خیار وگوجه فرنگی در سیستم آکواپونیک به نحو معقولانه و چشمگیرهنگامی که با محلول مغذی محاسبه و تنظیم شده آبیاری می گردند افزایش پیدا می کند. محمد عبدالسلام از دانشگاه کشاورزی بنگلادش که این سیستم را در مقیاس کوچک و خانگی آن مورد مطالعه قرار داده بود ، در ارتقاء آن تلاش زیادی به خرج داد. موفقیت در تحقیقات و برداشتن گام های تازه که توسط بسیاری از انسانها انجام گرفته زمینه ای را برای گروه های حرفه ای و خلاق و شرکت هایی که با سرمایه وآموزشهای فنی وحرفه ای پشتیبانی می شدند را فراهم نمود تا بذر توسعه ورشد این سیستم را درسراسر جهان پراکنده کنند. پیشنهاد می شود برای مطالعه بیشتر و جامع ترو کشف کلید و رمز موفقیت کار برروی این سیستم که در انتهای این مجموعه به نگارش درآمده است مراجعه نمایید.

1-6 آکواپونیک از منظر ودیدگاه کاربردی امروز

دراین قسمت انتهایی تعدادی از سیستم های کاربردی آکواپونیک که در سراسر جهان مورد استفاده قرارگرفته را مورد بحث و بررسی قرار می دهیم. البته این لیست یا تعداد از سیستمها واحدهایی نیستند که فراگیرباشند اما مانند پنجره کوچکی است که گشوده شده و آکواپونیک همراه با مفهوم ومعنای کاربردی آن از آن عبورکرده و وارد دنیای امروز شده است. ضمیمه 6 این مجموعه شامل توضیحات بیشتری است دراین مورد که ازکدام منظر و فحوای کلام و دیدگاه باید در مورد کاربردی بودن مؤثرآن تعریفی جامع به عمل آورد.

1-6-1 آکواپونیک درمقیاس خانگی

سیستم هایی با تانکی برای پرورش ماهیها به ابعاد 1000 لیترو فضایی برای رشد گیاهان به مساحت 3 متر مربع که قادر به برطرف نمودن احتیاجات محصولات کشاورزی مورد نیازیک خانواده باشد به عنوان سیستمهای خانگی قلمداد می گردند (تصویر6-1). واحدهایی با این ابعاد و اندازه مورد تست و آزمایش قرار گرفته اند و امتحان خود را با موفقیت در خورتوجهی در مناطق مختلف جهان پس داده اند. هدف اصلی از ایجاد این واحدها تولید محصولات غذایی برای امرار معاش و مورد استفاده در خانواده ها است که می تواند طیف وسیعی از انواع سبزیجات و صیفیجات را در داخل خود در یک زمان پرورش دهد. درطی پنج سال گذشته ، اجتماعات ، گروه ها و مجامع بحث و گفتگو و تشکیلات مختلف دیگر در مورد بسط و گسترش سیستم آکواپونیک به نحو قابل توجه ای صورت گرفته است و دراشاعه و ترویج و آموزش این واحدهای کوچک خانگی سهم بسزایی داشته اند.

تصویر 6-1 یک واحد آکواپونیک خانگی در یک منطقه لم یزرع و بی حاصل

1-6-2 آکواپونیک از منظر و دیدگاه نیمه تجاری و تجاری

بخاطر هزینه های اولیه در حد بالا و نبودن تجربیات عمیق و قابل ملاحظه در مقیاس های بزرگ ، سیستم های آکواپونیک هنوز در اندازه های بزرگ تجاری گسترش چشمگیری پیدا نکرده اند(تصویر7-1). بسیاری از سیستم های تجاری که وارد این حوزه ریسک پذیراز کشاورزی شده اند با شکست مواجه گردیده اند ، زیرا سود حاصل از این پروژه ها با سرمایه اولیه به کار برده شده هم خوانی و هم پوشانی نشده و هنوزبهره مورد نیاز ازاین سیستم بطور کامل در حیطه اقتصادی تاکنون به عمل نیامده است. بیشتر کسانی که درحیطه تجاری دراین مورد موفق بوده اند افرادی هستند که توجه خود را اساساً معطوف به کشت کاهو و ریحان نموده اند. البته مؤسسات آکادمیک بسیاری در ایالات متحده امریکا ، اروپا و آسیا اقدام به ساخت واحدهای بزرگ نموده اند که بیشتر جنبه آکادمیک یا علمی دارد و جنبه و هدف تحقیق وتجربه مورد توجه قرارگرفته تا تولید محصولات غذایی کشاورزی ، وقصد آنرا ندارند تا این سیستم ها را به نحوی طراحی کنند که وارد رقابت با دیگر تولید کنندگان بخش خصوصی در این زمینه گردند. اما چندین مزرعه موفق در این مورد هم در سراسرجهان وجود دارد که به کارخود در حد خوب و مطلوب ادامه می دهند. یک گروه متخصص درهاوایی(Hawaii ) ایالات متحده امریکا یک واحد کاملاً تجاری دراین زمینه تأسیس نموده است. بعلاوه توانسته اند گواهی رسمی تولید محصولات گیاهی ارگانیک واحد خود را از وزارت کشاورزی آن کشور نیز کسب نمایند که این امر آنها را قادر ساخته تا به تولید تجاری این نوع محصولات بپردازند که پس از برداشت به سود مالی و معقولانه خوبی هم نائل گردیده اند. یکی دیگر از واحدهای تجاری بزرگ که بصورت موفقیت آمیزی این واحدهای بزرگ را بکار گرفته است در نیوبورگ(Newburgh ) واقع درحومه نیویورک امریکا قراردارد که سود سرشاری از کشت انواع ماهی ها، سبزیجات و صیفیجات کسب نموده و توانسته است استراتژی بازاریابی خود را در رستوران های محلی،سوپرمارکت ها، مراکزفروش مواد خوراکی و نیزبازارهای فروش اختصاصی محصولات سالم مربوط به تولید کشاورزی موفق و ارگانیک را گسترش دهد.

                                    تصویر7-1 یک واحد آکواپونیک نیمه تجاری

ایجاد نقشه ها و طرح های بزرگ تجاری همراه با تحقیق و شناخت بازارهای هدف و نیز تحقیق در مورد سودآورترین و با کیفیت ترین انواع گیاهان وماهیانی که دراین بازارها عرضه می شود برای کمپانی های بزرگ ریسک پذیرنظیرواحدهای بزرگ آکواپونیک، واحدهای کوچک خانگی آکواپونیک وحتی واحدهای تجاری آبزی پروری ونیزهیدروپونیک از ملزومات رسیدن به موفقیت به شمار می رود.

1-6-3 آموزش و پرورش   آکواپونیک

واحدهای کوچک آکواپونیک از منظر و دیدگاه علمی و مؤسسات آموزشی گوناگون و متنوع در پایه های مختلف درحال برجسته و بارورترشدن می باشند ، که مؤسسات علمی شامل مدارس ابتدایی ودبیرستان،دانشکده ها ودانشگاه ها بخصوص مراکزعلمی مخصوص آموزش بزرگسالان و نیز سازمان های علمی عامل المنفعه عمومی و اشتراکی را می توان از جمله این تشکیلات قلمداد کرد(تصویر8-1). آکواپونیک همانند موتورهمراه کامیونی است که روشن می شود تا عزمش را برای طی کردن فاصله ها جزم کند و ضمن عبور از این جاده پرپیچ و خم ، چاله ها و شکافهای جاده را بوسیله عواملی که درون کامیون هستند پر و ترمیم کند. یعنی چاله ها و شکافهایی که بین کشاورزی عمومی و یا سنتی فعلی و روش کشت ارگانیک و دوستدارطبیعت ایجاد شده است را پر و مسیر را برای رسیدن به روشی منطقی و متعادل و مفید به حال جامعه هموار سازد که ازجمله این موارد کشاورزی دیم مبتنی با آب باران ، روش های چرخش مواد غذایی و تولید محصولات ارگانیک است که باید در مطالب علمی و آموزشی درس های مؤسسات فوق گنجانده شود. افزون بر این، طبیعت ترکیبی آکواپونیک ایجاب می کند دستی هم در یادگیری و کسب تجربیات علوم گسترده مهم و فراگیری چون آناتومی یا تشریح ، فیزیولوژی یا اندام شناسی ، بیولوژی یا زیست شناسی ، گیاهشناسی ، شیمی وحتی اخلاق ، آشپزی و ازهمه مهمترعلوم مبتنی برکاربری های طبیعی و محیطی دوستار طبیعت و زیست محیطی داشته باشیم.

تصویر 8-1 یک واحد ترکیبی آکواپونیک برای هدفهای آموزشی : (الف)روش لایه نازک، (ب) روش مبتنی بر مدیا، (ج) روش جریان عمیق،(د) بشکه ماهی

1-6-4 سازمانهای مردم نهاد و حامیان امنیت غذایی جمعیتهای کم

با پیدایش سیستم های مؤثر آکواپونیک باید راهکاری مورد توجه قرار گیرد تا معنی و مفهوم کاربردی این سیستم به نحو مطلوب و مؤثری در کشورهای درحال توسعه تعریف و به منصه ظهور نزدیک گردد. مثال طی کردن اولین قدمها در بسط و گسترش آکواپونیک در کشورهای زیر دیده می شوند که عبارتند از: باربادوس(Barbados ) در برزیل ، بوتسوانا(Botswana ) ، اتیوپی ، غنا ، گواتمالا، هائیتی ، هند ، جامائیکا ، مالزی ، مکزیک ، نیجریه ، پاناما ، مجمع الجزایر فیلیپین ، تایلند و زیمبابوه (تصویر9-1). در نگاه اول به نظرمی رسد که تلاش های قابل توجه فراوانی درجهت بسط و توسعه آکواپونیک توسط جوامع بشردوست و خیرخواه جهانی صورت گرفته است. افزون براین اولین قدمهای مبتکرانه جهت ساخت این واحدها در مناطق کشاورزی نزدیک شهرها یا حومه های شهر برداشته شده. قابل ذکر است که این تلاشها توسط سازمانهای غیردولتی و نهادهای حامی مستضعفان و بهزیستی و امنیت غذایی صورت گرفته است ، زیرا آنها توانایی و پتانسیل وارد شدن دراین حیطه را از جنبه ساخت و ساز در بسیاری از حوزه ها و محدودیت های شهرها را دارا می باشند. علاوه براین سازمان جهانی خوارو بار یا سازمان جهانی غذا و کشاورزی وابسته به سازمان ملل متحد(Food and Agriculture Organization ) یا (FAO ) واحدهایی با مقیاس کوچک بر روی پشت بامهای ساحل غربی نوار غزه در پاسخ به برطرف نمودن کمبود مواد مغذی مورد نیاز بدن ونیزایجاد امنیت غذایی در این منطقه بصورت پایلوت یا نمونه آزمایشی نصب نموده است (تصویر10-1).

  امروزاین پروژه یا طرح آزمایشی یکی از نمونه های انبوهی است که درسطح جهان درحال گسترش می باشد تا جایی که آکواپونیک درحال تبدیل شدن به یکی از موفق ترین طرحهای با مقیاس متوسط است که در مواقع ضروری می تواند وارد عمل شده و کمبود مواد غذایی را جبران و امنیت غذایی رابالا برد. در عین حال بسیاری از این تلاشها موقتی ،موردی یا محدود و در موارد بسیاری هم دربرابرآن مقاومت و مداخله بیجا صورت می گیرد ، لذا هنگام ارزیابی موفقیت آکواپونیک که سیستمی مردم نهاد و حامی توده مردم می باشد باید احتیاط بیشتری صورت گیرد.
درسالهای اخیرکنفرانس هایی در مورد آکواپونیک برپاشده که مانند موج دریا درحال گسترده شدن در سطج جهان می باشد. بعلاوه سیستم های آکواپونیک به تدریج بصورت قسمتی از بحث ها و مطالب در دستور کار سخنرانان کنفرانس ها که در مورد موضوعات آبزی پروری و هیدروپونیک صحبت می کنند درآمده است. بسیاری از این سرفصل های مطالب نتایج تحقیق و تفحض محققان در زمینه های مختلف و تخصصی است که دنباله رو سیاستی هستند که بتوانند راهکار رسیدن زودتربه رشد و توسعه کشاورزی پایدار زیست بوم و محیط دوست را کشف نموده ونیز افزایش امنیت غذایی برای جمعیت کثیر و رو به افزون جهان را در ذهن مسئولین درگیراین مسائل نهادینه کنند.

تصوریر 10-1 نمونه یک واحد مقیاس کوچک آکواپونیک در پشت بام منازل

تصویر11-1 یکی دیگر از واحدهای مقیاس کوچک آکواپونیک مخصوص پشت بام منازل